Yılmaz Güney

Oyuncuların değil, bir yönetmenin kitlelerce benimsenmesi belki de Türk sinema tarihinde bir ilki oluşturur. Yılmaz Güney. Sinema yönetmeni, senarist, yazar ve aynı zamanda bir aktör. Günümüz yönetmenlerinin birçoğunun sinema anlayışına yön veren Yılmaz Güney, zamanın siyasi çalkantıları sırasında pek çok kez soruşturma geçirmiş ve hapse düşmüş ancak o mesleğini parmaklıkların ardında da olsa sürdürmeye devam etmiştir.

oyadı Pütün olan Yılmaz Güney, 1 Nisan 1937'de Adana'nın Yenice köyünde doğdu, 9 Eylül 1984'te Paris'te öldü. Bir işçi ailesinin yedi çocuğundan biriydi. İlk ve ortaöğrenimini Adana'da tamamladı. Öğrenimi sırasında ailesinin maddi zorlukları yüzünden pamuk işçiliğinden, gazoz ve simit satmaya kadar birçok işte çalışmak zorunda kaldı. Ardından Kemal Film ve And Film şirketlerinin bölge temsilciklerinde çalıştı. Aynı zamanda öyküler yazıyor, edebi birikimini artıyordu. Ankara Hukuk Fakültesi'nde okurken yönetmen Atıf Yılmaz ile tanışması da mesleğinde ilerlemesi açısından önemli bir basamağı oluşturur. Atıf Yılmaz'ın desteğiyle sinema çalışmalarına da başlar.

1959 yılında Atıf Yılmaz tarafından çekilen Bu Vatanın Çocukları ve Alageyik filmlerinin senaryolarını yazar ve aynı zamanda oyuncu olarak katkıda bulunur. Karacaoğlan'ın Karasevdası'nda da yönetmen yardımcılığına kadar yükselir. Yeni Ufuklar ve On Üç gibi dergilere de öyküler yazan Güney, bir öyküsünde komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle yargılanır ve 1961 yılında bir buçuk yıl hapis cezasına mahkum olur.

İki yıl sonra kaldığı yerden işe devam eder. Daha çok ikinci sınıf serüven filmleriyle haşır neşir olur. Bu filmlerde karşımıza çıkan Anadolu çocuğu karakterinin ezilen, hor görülen ancak suskun kalmayı kabul etmeyen, baskıcı otoriteye direnen yapısı, bu tiplerle kendini özdeşleştiren kesim tarafından kolayca sevilir. Güney'e Çirkin Kral lakabının yapıştırıldığı bu dönemde (bize kalırsa çok haksız bir yakıştırma), öyküsünü kendisinin yazdığı ve Lütfi Akad'ın yönettiği Hudutların Kanunu adlı filmdeki doğal ve abartısız oyunculuğu gerçeklikten son derece uzak Yeşilçam sinemasında da bir farklılaşmanın başladığının göstergesidir.

Gerçek anlamda ilk kez 1967'de yönetmen koltuğuna oturan Yılmaz Güney, 1968 yılında önemli sayılabilecek ilk filmi Seyyit Han'ı çeker. Doğu topraklarındaki bir sevda öyküsünü anlatan bu film, üslubu açısından olumlu tepkiler alır. Hemen ardından Aç Kurtlar ve Bir Çirkin Adam'ı çeker. 1970'e gelindiğindeyse Türk sinemasında önemli bir yere sahip olan Umut adlı film seyirciyle buluşur.

Umut', eski faytonu, gücü dermanı kalmamış atıyla nüfusu kalabalık ailesini geçindirmeye çalışan, ağır yaşam koşullarının zorlamasıyla giderek çıkmaza giren, bir trafik kazasında atını kaybettikten sonra önce faytonunu, başarısız bir soygun denemesinin ardından da elinde neyi varsa satan, sonra da define aramaya koyulan Cabbar'ın öyküsünü anlatır. Güney'in kendi yaşamından da izler taşıyan bu film, öykünün durduğu yer ve anlatımının gerçekçiliği bakımından çizgisini hemen belli eder. Adana Altın Koza Film Şenliği'nde en iyi film seçilen, sansür kurulu tarafından yasaklanması ertesinde Danıştay kararınca gösterime giren Umut', burada olduğu kadar, yurtdışında da ilgiyle karşılanır.

1971 yılında üç filminin birden (Ağıt, Acı ve Umutsuzlar) Adana Altın Koza Film şenliğinde dereceye girmesi böyle bir şeyin ilk olması bakımından şaşırtıcıdır, ancak onun yeteneğini bilenler için tam tersidir.

1972 yılında siyasi olaylara karıştığı gerekçesiyle tutuklu kalan Güney, Boynu Bükükler adlı romanını yeniden yazıp Boynu Bükük Öldüler adıyla yayımlar. Kitap, 1972 yılında Orhan Kemal Roman Ödülü'nü kazanır.

Tutukluk döneminin bitmesi sonrasında, 1974'te bir başyapıt sayılan Arkadaş'ı çeker. Birbirinden uzak düşen iki üniversite öğrencisinin, aralarındaki toplumsal uçurumların farkına varmaları ve ilişkilerinin giderek zayıflamasının anlatıldığı film, ülkemizdeki kültür şoku'nun da bir belgesi gibidir. Yılmaz Güney'in Adana'da Endişe adlı filmi çekerken karıştığı bir olay sırasında bir yargıcı vurarak öldürmesi uzun bir hapishane hayatının başlangıcı olacaktır.

Yine de o sinemadan kopamaz. Senaryolar yazmaya, üretmeye ve hep üretmeye devam eder. Senaryolarından biri Zeki Ökten tarafından Sürü adıyla sinemaya aktarılır ve bu film, yurtiçinde ve yurtdışında birçok ödül alır. Ökten'in çektiği Düşman'ın ardından Gören'in kamera karşısına geçtiği Yol gelir.

1981'de cezaevinden yurtdışına kaçmayı başaran Yılmaz Güney, Yol'u yeniden çeker ve film bu kez 1982 Cannes Film Şenliği'nde büyük ödülü Costa Gavras'ın Missing'iyle paylaşır. Yılmaz Güney yurda dönme çağrılarına uymaması sebebiyle 1983'te Türk yurttaşlığından çıkarılır. Aynı yıl Fransa'da Le mur (Duvar) adlı filmi çeker, ancak film pek ilgi görmez. Ve ertesi yıl kanser nedeniyle yaşama veda eder.

Yılmaz Güney, senaryosundan kurgusuna kadar sinemada yetkin olmayı beceren ender yönetmenlerden biridir. Sürekli farklılık arayışı içinde olması, yapıtlarındaki şiirsellik ve zengin görsellik onu ayrıcalıklı kılan yanlarıdır. Lütfi Akad'ın özgün bir anlayış getirdiği Türk sineması Yılmaz Güney'in filmleriyle yeni bir aşama kaydetmiştir. Detay zenginliğine sahip, realist, olanakları en uygun biçimde kullanan ve toplumsal olayları özümseyen filmlerdir bunlar. Yılmaz Güney sineması sinemacılar kuşağı' olarak bilinen genç kuşak yönetmenleri de yönlendirmeyi başarmıştır. Onunla başlayan ve Yeni Sinema' olarak adlandırılan bu dönemde Türk sineması dünyaya açılma olanağı bulmuş, onu takip eden genç yönetmenler yurtdışında kayda değer başarılar elde etmişlerdir. Yapıtlarıyla gerek yurtiçi gerekse yurtdışında birçok ödül kazanan Yılmaz Güney, sanatın diğer dallarında verdiği eserleriyle de pek çok kitlenin gönlünde önemli bir yere sahiptir.

Yılmaz Güney'in Eserleri:

Rol Aldığı Filmler: Tütün Zamanı, 1959 - Dolandırıcılar Şahı, 1961 Kara Şahin, 1964 Mor Defter, 1964 On Korkusuz Adam, 1964 Yaralı Kartal, 1965 Beyaz Atlı Adam, 1965 Ben Öldükçe Yaşarım, 1965 Sokakta Kan Vardı, 1965 Çirkin Kral, 1966 Hudutların Kanunu, 1966 Ve Silahlara Veda, 1966 Yiğit Yaralı Olur, 1966 Balatlı Arif, 1967 - İnce Cumali, 1967 Kızılırmak Karakoyun, 1967 Kozanoğlu, 1967, Kurbanlık Katil, 1967 Azrail Benim, 1968 Kurşunların Kanunu, 1969 Zeyno, 1970 Namus ve Silah, 1971 Sahtekar, 1972. Senaryosunu Yazıp Yönettiği Filmler: Bu Vatanın Çocukları, 1959 Alageyik, 1959 Kamalı Zeybek, 1964 Konyakçı, 1965 Krallar Kralı, 1965 At, Avrat, Silah, 1966 Eşrefpaşalı, 1966 Çirkin Kral Affetmez, 1967 Belanın Yedi Türlüsü, 1969 Piyade Osman, 1970 Sevgili Muhafızım, 1970 Şeytan Kayalıkları, 1970 İbret, 1971. Senaryosunu Yazdığı Filmler: Karacaoğlan'ın Karasevdası, 1959 Endişe, 1974 İzin, 1975 Bir Gün Mutlaka, 1975 Sürü, 1978 Düşman, 1979 Yol, 1982. Senaryosunu Yazdığı, Yönettiği ve Oynadığı Filmler: Bendim Adım Kerim, 1967 Pire Nuri, 1968 Seyit Han, 1968 Aç Kurtlar, 1969 - Bir Çirkin Adam, 1969 Umut, 1970 Kaçaklar, 1971 Vurguncular, 1971 Yarın Son Gündür, 1971 Umutsuzlar, 1971 Acı, 1971 Ağıt, 1971 Baba, 1971 Arkadaş, 1974 - Zavallılar, 1975. Senaryosunu Yazdığı ve Yönettiği Film: Le Mur, 1983. Kitapları: Boynu Bükük Öldüler, 1971 Hücrem, 1975 Salpa, 1975 Sanık, 1975 Selimiye Mektupları, 1975 Soba, Pencere Camı ve İki Ekmek İstiyoruz, 1977 Seçimlerde CHP Neden Desteklenmelidir?, 1977 Faşizm Üzerine, 1979 Paris Komünü Üzerine, 1979, Oğluma Hikayeler, 1979.




Yılmaz Güney'in Pere Lachaise Mezarlığı'ndaki mezarı.


Şiirleri :

ARKADAŞ

Olmasın o ta içten

Gülen gözlerde yaş

Bir gün gelip ayrılsak da

Seninle arkadaş

Bir kıvılcım düşer önce

Büyür yavaş yavaş

Bir bakarsın volkan olmuş

Yanmışsın arkadaş

Dolduramaz boşluğunu

Ne ana ne kardaş

Bu en güzel bu en sıcak

Duygudur arkadaş

Ortak olmak her sevince

Her derde kedere

Ve yürümek ömür boyu

Beraberce el ele

Olmayacak o ta içten

Gülen gözlerde yaş

Bir gun gelir ayrılsak da

Seninle arkadaş

KENDİM İÇİN YAŞAMIYORUM

hayatı kendim için yaşamıyorum. ve korkmuyorum

hiç birşeyden. başıma gelecekleri de biliyorum.

herşeye rağmen düşmana inat yaşayacağız.

Yarın bizim çünkü...

BİR GÜN

Hangi zorluğu

yenmemiş insanoğlu.

Hele taşıyorsa içinde

bu insanca sevgiyi.

Güzel günler

zorlu duraklardan

geçer sevdiğim.

Damla damla

birikiyor insan.

Damla damla sevgili...

Bir gün

akıp gideceğiz hayata.

Duvarlar yıkılacak,

açılacak bütün kapılar

bilesin.

Benim yüreğim

sensin şimdi

seni vurur durur...

Ve yine damla damla

çoğalıyorsun içimde.

KÖPRÜ

Sevgili

yetmiyor 'sevgili' sözü

tek başına. Karşılamıyor

içimi dolduran duyguyu.

Oysa ben 'sevgili'

derken neler

düşünüyorum bilsen.

Sonsuz, bir güneş

bir yudum rakı

çiçeğe durmuş ince bir

bahar dalı

oğlumun sıcak yanağı

anamın acılı gözleri

babamın tütün kokan eli

evimizdeki kuş

yarının güzel günleri.

Anlatılması güç binlerce

duygu ve sen...

İşte sen

beni hayata bağlayan

en güzel köprüsün;

köprülerin en güzelisin.

Sevgilim... Güzelim...

İnsanı yaşatan

içimizdeki hayat böceğidir.

O ölürse

hayatımızın da tadı biter.

O sakın ölmesin

yaşat onu.

CANIM

Canım, sevdiğim, yüreğim

Bu duvarlar bizi ayırmaya yetmez bilesin

Bu kapılar, bu demir parmaklıklar hava inan

Bazen bir yumrukta yıkacak kadar güçlü

Bazen bir serçe kadar güçsüzsem bir nedeni vardır

hangi zorluğu yenmemiş insanoğlu

Hele taşıyorsa içinde bu insanca sevgiyi

BU ALEMDE KRAL TANIMAM

Sen hiç ölümün gölgesinde özgürlüğü yaşadın mı

Bir garibanın elinden tutup da hiç kadere rest çektin mi

Alçağın adisine ispiyoncusuna kurşun yağdırdın mı

Dedim ya gülüm ben bu alemde kral tanımam

Sen zevkini sefanı sürerken ben hayat okulunu okuyordum

Sen elin cilalı mermer taşlarında kibar beylerle dans ederken

Ben hergün azraille dans ediyordum

Dedim ya gülüm ben bu alemde kral tanımam

Sen sıcak yatağında rahat uyurken

Ben ise parçalanmış vücudumun acısıyla mahkeme duvarlarına

Yaslanmış, gelmeyi bilmeyen karanlığı bekliyordum

Dedim ya gülüm ben bu alemde kral tanımam

İdam sehpasında bir mahkum yaşamayı ne kadar çok istiyorsa

Ben de seni o kadar çok seviyorum...

Aşıma katmadım haram, güzel çirkin aramam

Yanlış yapanı tanımam... Bu senin için de geçerlidir gülüm

Dedim ya gülüm ben bu alemde kral tanımam...

Canim, Sevdigim, Yüregim...

Bu duvarlar yetmiyor bizi ayirmaya bilesin...

Bu parmakliklar, bu demir kapilar, bu hava, inan...

Bazen bir yumrukta yikacak kadar güçlü,

Bazen bir serçe kadar güçsüzsem, bir nedeni vardir...

Hangi zorlugu yenmemis insanoglu.

Hele tasiyorsa içinde bu insanca sevgiyi.

Güzel günler zorlu duraklardan geçer sevdigim.

Damla damla birikiyor insan. Damla damla sevgili...

Bir gün akip gidecegiz hayata...

Duvarlar yikilacak, açilacak bütün kapilar bilesin.

Benim yüregim sensin simdi, seni vurur durur...

Ve yine damla damla çogaliyorsun içimde.

Eskiden Bilmezdim Yalnızlığı

Eskiden bilmezdim yalnizligi

Bir agaç nasil yalniz degilse ormaninda

Bir çiçek kendi dalinda

Eskiden bilmezdim yalnizligi

Yalnizligin içinde

Simdi yalniz, yalniz miyim

Kopuk muyum dalimdan

Uzaginda mi kaldim ormanin

Hayat Bize Mutlu Olma Şansı Vermedi

Hayat bize mutlu olma sansi

vermedi

Biz kendimizden baska

Herkesin üzüntüsünü

Üzüntümüz,

Acisini acimiz yaptik.

Çünkü Dünya'nin öbür ucunda,

Hiç tanimadigimiz bir insanin

Gözyasi bile içimizi parçaladi...

Kedilere agladik

Kuslarin yasini tuttuk.

Yüregimizin yufkaligi

Kimi zaman hayat karsisinda

Bizi zayif yapti.

Aslinda ne güzel seydir

Insanin insana yanmasi

Sevgili...

Ne güzeldir bilmedigin birinin

derdine üzülmek ve çare aramak.

Ben bütün hayatimda hep

Üzüldüm, hep yandim..

Yasamak ne güzeldir be sevgili

Sevinerek, severek, sevilerek,

Düsünerek...

ve o vazgeçilmez sancilarini

Duyarak hayatin